رسم و رسوم همدانی‌ها در شب چله‌نشینی/ از کرسی تا چنجه شکستن
تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۳۴۰۴۱۰
خبرگزاری مهر، گروه استانها- محمدرضا بهرامی‌صفت: تاریخ ایران سرشار از رسم و رسوم‌های باستانی بوده که ایرانیان از هزاران سال گذشته تا به امروز این رسم و رسوم‌ها را زنده نگه داشته‌اند.
یکی از ویژگی‌های رسم‌های ایرانیان توجه به دورهمی و صله رحم بوده و همیشه شادی‌ها در کنار خانواده و تقسیم عشق و محبت بوده، صدای پای قدم‌های زمستان که به گوش می‌رسد، ایرانی‌ها از هفت هزار سال پیش به شب‌نشینی یلدا می‌نشستند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
در زمان قدیم که مردم ایران کشاورزی می‌کردند همواره به دنبال رصد حرکات ستارگان و خورشید بوده‌اند، مردم درک کرده بودند که وجود نور خورشید به نفع و سود کارهایشان از جمله کاشت و رشد محصولات بوده است و با رسیدن فصل پاییز که طی این اتفاق روزها کوتاه‌تر و شب‌ها بلندتر می‌شود، به خاطر کمبود نور خورشید محصولات به خوبی رشد نمی‌کرد و با رسیدن آخرین روز پاییز (۳۰ آذر) به خاطر پایان شب‌های طولانی جشنی برپا و تلاش می‌کردند تا به نحوی شکرگذاری خود را برای نور بیشتر به جا بگذارند.
در زمان قدیم به شب یلدا، شب زایش خورشید می‌گفتند چرا که معتقد بودند که در این روز خورشید دوباره از نو و قدرتمندتر از همیشه متولد می‌شود و تابش نور قوی‌تری را بر مردم به ارمغان می‌آورد. یکی از دلایلی که به شب یلدا، شب چله نیز می‌گویند این است که چله در واژه‌های باستانی به معنای زمستان است و با شروع زمستان، دوره چله بزرگ آغاز می‌شود که به آن چله بزرگ می‌گویند.
این دوره بلند از یک دی تا ۱۰ بهمن ماه ادامه دارد و چله کوچک نیز از ۱۰ تا ۳۰ بهمن ادامه دارد و این ایام را چله کوچک می‌نامند. چیزی که شب یلدا را نسبت به خیلی دیگر از اعیاد باستانی متمایز می‌کند، آداب و رسوم آن است که بسیار دوست‌داشتنی است و البته در نقاط مختلف جهان، به طرزهای مختلفی آن را گرامی می‌دارند.
اما مردم دیار الوندنشینان به واسطه همنشینی با الوند زمستان‌های سخت و سردی را می‌گذراندند تا حدی که پدر بزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها از برف‌های سنگینی صحبت می‌کردند که باعث بستن کوچه‌ها و زدن تونل برای رفت و آمد صحبت می‌کردند.
کرسی پای ثابت زمستان‌های مردم هگمتانه بوده و همچنان هم قدیمی‌ها از لذت کرسی‌نشینی صحبت می‌کنند و مراسم ویژه‌ای در شب یلدا برای کرسی‌گذاری برگزار می‌کردند تا اینگونه به استقبال فصل سرد سال بروند.
در شب چله تمام خانواده در خانه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها جمع می‌شدند و همه فرزندان و نوه‌ها که با عشق و محبت به استقبال این دورهمی می‌رفتند.
زنان همدانی برای این شب تدارکات ویژه‌ای می‌دیدند از خرید انواع تخمه، شاهدانه، انجیر خشک، نخود، گردو، بادام و درست کردن کدو و دان کردن انار بود.
در این شب یک رسم قدیمی از صدها سال پیش اجرا می‌شود که «فال سوزن» نام دارد. هنوز هم برخی خانواده‌های همدانی به برگزاری این رسم پایبند هستند. روال آداب چله در همدان چنین است که وقتی خوردنی‌ها تمام شد، یک تکه پارچه تازه و آب نخورده می‌آورند.
یک خانم مسن و با کمالات که اشعاری را از حفظ است، شعری می‌خواند. سپس دختر بچه کوچکی روی همان پارچه سوزن می‌زند. حاضران مجلس در دل نیت می‌کنند. خواندن هر شعر که تمام شد، در هر محلی که دختر سوزن زده (البته دیگران محل سوزن زدن‌ها را نباید ببینند) مخصوص یک شعر است و هر کسی هر نیتی دارد یکی از آنها را که مخصوص یک شعری است را انتخاب و شعر را جواب نیت خود می‌داند.
برای احیا رسم و رسوم‌ها قدیم باید تلاش کنیم
علی اکبر احمدی آرون یکی از کارشناسان میراث فرهنگی و گردشگری همدان در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به رسم و رسوم همدانی‌ها در شب یلدا اظهار کرد: در همدان قدیم زمستان را به چله بزرگه و چله کوچ که تقسیم می‌کردند.
وی افزود: همدانی‌های قدیم معتقد بودند که چله بزرگه ۴۰ روز است و از اول دی شروع می‌شود و چله کوچیکه ۲۰ روز است که از یازدهم تا آخر بهمن ادامه دارد. این کارشناس میراث فرهنگی با بیان اینکه در چله کوچیکه هوا به قدری سرد می‌شد که اغلب حوض‌ها می‌ترکید، گفت: چهار روز از آخر چله بزرگه و چهار روز اول چله کوچ که را چار چار می‌گفتند.
احمدی خاطرنشان کرد: زمستان‌های همدان در گذشته بسیار زبانزد بوده و برف‌های بسیار سنگینی می‌باریده که رفت و آمد را بسیار دشوار می‌کرده است.
وی با اشاره به مراسم‌های شب یلدا بیان کرد: شام ویژه شب یلدا "شام محبت" نام دارد و اگر بین دو خانواده اختلاف و رفت و آمد قطع می‌شد در شب یلدا بزرگ فامیل آن دو خانواده‌ای را که با هم کدورت داشتند را به خانه خود دعوت می‌کردند.
این کارشناس حوزه میراث‌فرهنگی و گردشگری عنوان کرد: کله و پاچه شام شب یلدا در همدان بود که برای برقراری صلح و صفا بین دو خانواده که با یکدیگر کدورت داشتند، پخت می‌شد از این رو به آن "شام محبت" می‌گفتند.
احمدی با بیان اینکه اولین مرحله شب‌نشینی فصل زمستانی از شب یلدا و در خانه پدر بزرگ آغاز می‌شود، بیان کرد: بعد از آئین قصه‌گویی و شاهنامه خوانی، سخنوری و مشاعره نوبت به بازی‌های سرگرم‌کننده فصل زمستان می‌رسید و زیباترین بازی مخصوص شب یلدا، بازی جذاب و شیرین "مهره ریزان" بود.
برای آشنایی بیشتر با رسم و رسوم همدانی‌ها با شب یلدا با یکی از پیرمردهای قدیمی این شهر هم گفتگو شدیم.
حال و هوای شب چله قدیم همدانی‌ها به فراموشی سپرده شده است
حاج اصغر همدانی زاده که در یکی از قدیمی‌ترین محل‌های همدانی یعنی جولان زندگی می‌کند در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: این روزها دیگر از حال و هوای شب‌های چله قدیم همدان خبر نیست، آب و هوای امروز که مانند شب‌های نزدیک عید نوروز است و دیگر خبری از سرمای استخوان‌سوز همدان و برف‌های سنگین نیست.
وی افزود: در محله ما چل پله جولان آنقدر برف می‌بارید که برای رفت و آمد تونل می‌زدیم و تازه در اواخر اسفند شروع به یخ شکستن کوچه‌ها می‌کردیم ولی دیگر خبری از آن حال و هوا نیست.
این پیرمرد قدیمی همدانی با اشاره به مراسم کرسی گذاشتن گفت: یک زمستان بود و یک کرسی گذاشتن اصلاً بدون کرسی زمستان سر نمی‌شد و در شب‌های چله ما همه زیر کرسی می‌رفتند و روی آن را با خوراکی‌ها تزئین می‌کردند.
وی عنوان کرد: خانم‌ها خانه از چند روز قبل لوازم پذیرایی را آماده می‌کردند از نخود و کشمش، تخمه و گردو، کدو و هندوانه که تا پاسی از شب خانواده‌ها در کنار هم سرگرم می‌شدند.
حاج اصغر با اشاره به فال گرفتن برای فرزندان و نوه‌ها بیان کرد: بزرگان فامیل پدربزرگ‌ها کتاب حافظ را در این شب برمی‌داشتند و برای فرزندان خود فال می‌گرفتند.
گفتنی است؛ با گذر زمان و ماشینی شدن زندگی‌ها و در کنار آن کمتر شدن رفت و آمدها دیگر خبری از رسم و رسوم گذشته نیست و بیشتر این رسم‌ها به فراموشی سپرده شده و تنها نامی از آنها باقی مانده است.
اما باید برای احیا این سنت و فرهنگ‌های قدیم تلاش شود تا این شادی‌ها و در کنار هم بودن‌ها که اصل آن برای احترام به بزرگان فامیل، صله رحم و عشق و محبت بوده تلاش کرد تا زندگی ماشینی امروز ما در خود گم نکند.
کد خبر 5972751منبع: مهر
کلیدواژه: شب یلدا جشنواره آیینی و سنتی همدان جایگاه سوخت بوشهر شهید گمنام شب یلدا بنزین سنندج کرمانشاه عکس استانها پمپ بنزین تبریز ایام فاطمیه همدان تشییع شهدا مشهد رسم و رسوم همدانی ها رفت و آمد چله بزرگ شب یلدا بزرگ ها شب چله
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۳۴۰۴۱۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
سفره همدانی‌ها با نان سبوس‌دار کامل می‌شود
ایسنا/همدان به دنبال تصویب سند ملی امنیت غذا و تغذیه در شورای عالی سلامت و امنیت غذایی و سند ملی دانش‌بنیان امنیت غذایی در شورای عالی انقلاب فرهنگی، اقدامات مؤثری برای بهبود امنیت غذایی و تغذیه مردم به اجرا گذاشته شده که از جمله آن می‌توان به برنامه نهضت نان کامل با هدف دسترسی مردم به نان با کیفیت و سبوس‌دار اشاره کرد که نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های قلبی- عروقی، دیابت و سرطان‌ها و جلوگیری از سایر بیماری‌های غیرواگیردار دارد.
طرح نان کامل طرحی است که از سال گذشته مطرح و در برخی از استانها اجرا شد و قرار است در ادامه این طرح به تدریج در سایر استان‌های مختلف برنامه‌ریزی و اجرایی شود.
در همین رابطه همدان نیز از جمله استان‌هایی است که با مطرح شدن این طرح از سال گذشته برای اجرا ورود پیدا کرده اما اینکه این طرح هم‌اکنون در چه مرحله‌ای قرار دارد؟ سوالی است که پاسخ آن را از مسئولان این امر پیگیر شدیم.
مدیرکل غله و خدمات بازرگانی استان همدان در این‌باره به خبرنگار ایسنا گفت: با توجه به فواید بی‌شمار نان کامل اداره‌کل غله استان همدان تولید آرد غنی و نان کامل را دستور کار قرار داده است.
سیدحسین خوانساری با اشاره به اینکه در حال حاضر تعداد دو واحد نان کامل با نرخ تمام شده در همدان مشغول فعالیت هستند، افزود: تعداد ۱۵ واحد نانوایی یارانه‌ای نیز در شهرستان همدان منتخب شده‌اند تا نسبت به تولید نان کامل و با قیمت یارانه‌ای پخت نان داشته باشند.
وی ادامه داد: برای آغاز به فعالیت این ۱۵ واحد نانوایی برای اینکه نرخ آرد کامل متفاوت نباشد ابتدای امر باید نرخ نان کامل در کارگروه آرد و نان مصوب شود و پس از تعیین و تصویب نرخ، این واحدها شروع به فعالیت خواهند کرد ضمن اینکه در سایر شهرستان‌ها نیز نانوایان منتخب به تبع آن فعالیت خود را آغاز می‌کنند.
خوانساری: تا پایان سال‌جاری در ۲۵۰ واحد نانوایی سطح استان همدان طرح نان کامل اجرا خواهد شد
خوانساری با بیان اینکه تا پایان سال‌جاری در ۲۵۰ واحد نانوایی سطح استان همدان طرح نان کامل اجرا خواهد شد، خاطرنشان کرد: راه‌اندازی نان سبوس‌دار و کامل باید در سطح استان همدان اتفاق بیفتد و فکر مردم را از استفاده از نان سفید خارج کنیم.
وی تصریح کرد: با توجه به اینکه در سال‌های گذشته ذائقه مردم به سمت مصرف نان بدون سبوس و سفید سوق پیدا کرده، باید با از طریق رسانه‌های مختلف و شبکه‌های اجتماعی با بیان فواید سبوس در آرد، مصرف نان کامل در جامعه فرهنگ‌سازی شود.
خوانساری با اشاره به اینکه علاوه بر مرکز استان، برای هر شهرستان نیز یک تا دو واحد پخت نان برای اجرای طرح نان کامل درنظر گرفته شده است، یادآور شد: در حال حاضر در شهرستان همدان دو واحد نانوایی پخت نان کامل سبوس‌دار فعالیت می‌کنند.
وی با بیان اینکه یک واحد کارخانه تولید آرد یارانه‌ای نیز در شهرستان تویسرکان برای تولید آرد کامل سبوس‌دار اعلام آمادگی کرده است، ادامه داد: نان کامل یا نان گندم کامل نانی است که از آرد سبوس‌دار تهیه می‌شود و بدون هر نوع مواد افزودنی است. این نان، سرشار از مواد مغذی بوده و می‌تواند طعم و بوی نان قدیمی محلی را دوباره زنده کند.
میزان سبوس‌گیری آرد سنگک از ۱۲ به ۴ درصد کاهش می‌یابد
خوانساری خاطرنشان کرد: در رابطه با نان کامل چندین جلسه استانی برگزار شده و کارشناسان بهداشتی و غذا و دارو متفق‌القول بر این امر تأکید دارند که تحقق نان کامل در استان موجب کاهش ۳۰ تا ۳۵ درصدی بیماری‌های گوارشی مردم خواهد شد. در بحث نان کامل درصد سبوس‌گیری آرد کمتر بوده به طوری‌که میزان سبوس‌گیری آرد سنگک از ۱۲ درصد به ۴ درصد کاهش خواهد داشت.
خوانساری: تحقق نان کامل در استان موجب کاهش ۳۰ تا ۳۵ درصدی بیماری‌های گوارشی مردم خواهد شد
رئیس دبیرخانه کارگروه سلامت و امنیت غذایی استان همدان هم در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه فعلاً پخت نان کامل توسط نانوایی‌ها داوطلبانه بوده و کم کم این امر اجباری خواهد شد، اظهار کرد: در حال حاضر به صورت داوطلبانه دو واحد نانوایی در همدان و دو واحد نانوایی در شهرستان فامنین در زمینه پخت نان کامل فعالیت می‌کنند.
دکتر حبیب معصومی با بیان اینکه پخت نان کامل در برخی از استان‌های سطح کشور از جمله استان مرکزی و قم به علت تعداد بالای واحدهای نانوایی شروع شده است، افزود: مرکز پژوهش‌های مجلس، کمیسیون اصل ۹۰ مجلس و شورای عالی سلامت امنیت غذایی برنامه خود را در رابطه با نان کامل اعلام کرده‌اند و این برنامه جزو تکالیف همه سازمان‌ها بوده که تعداد نانوایی‌های پخت نان کامل در سطح کشور افزایش یابد و همه نانوایی‌ها به سمت پخت نان کامل بروند.
نان خوب و کامل، رنگ خرمایی و تیره دارد
وی مطرح کرد: از حدود ۱۴ یا ۱۵ سال پیش ذائقه مردم به سمت نان سفید تغییر پیدا کرده و بیشتر این نوع نان را می‌پسندند در حالی‌که باید به مردم آموزش داد نان خوب، نان سفید نیست بلکه نان خوب و کامل، رنگ خرمایی و تیره دارد و نباید سفید باشد، نان مناسب را مردم باید بشناسند و به سمت استفاده از نان کامل برای سلامتی خود سوق داده شوند، بنابراین باید ذائقه مردم تغییر کند و از نان کامل که رنگ تیره دارد، استفاده کنند.
معصومی با اشاره به مزایای نان کامل تصریح کرد: سبوس، جوانه گندم و آندوسپرم از اجزای مهم گندم بوده که در حال حاضر در روش‌های تبدیل گندم به آرد معمولاً حذف می‌شود و اگر سبوس و جوانه گندم از آرد حذف شود، دیگر نان خواص نان کامل را نداشته و مانند این است که سرمایه‌ای را هدر می‌دهیم.
وی ادامه داد: وجود جوانه گندم و سبوس در نان منبع مفید ریزمغذی‌ها، آهن و پروتئین بوده و از ابتلا به بسیاری از بیماری‌های غیرواگیردار چون سرطان روده‌بزرگ، دیابت نوع ۲، کمبود آهن و ید و نیز سکته‌ها و مشکلات قلبی- عروقی و مشکلات متابولیک و گوارشی جلوگیری می‌کند.
معصومی: در حال حاضر ۶۳ درصد تأمین انرژی روزانه بدن ایرانیان از مصرف نان است
معصومی با بیان اینکه در حال حاضر ۶۳ درصد تأمین انرژی روزانه بدن ایرانیان از مصرف نان است، گفت: نان اگر صحیح تهیه شود، بهترین خوراکی‌ها بوده که می‌تواند بسیاری از مواد مغذی مورد نیاز بدن ما را تأمین کند. ایران جزو پرمصرف‌ترین مصرف‌کنندگان نان در دنیا به شمار می‌رود به طوری‌که مصرف سالانه گندم هر فرد در دنیا ۲۵ تا ۳۰ کیلوگرم و در کشور ایران ۱۶۰ کیلوگرم است.
وی با اشاره به اینکه این‌میزان سرانه سالانه مصرف گندم برای هر فرد ایرانی مؤثر بر سلامت است به شرطی‌که سبوس، جوانه و آندوسپرم را جدا نکنند، خاطرنشان کرد: متأسفانه کارخانه‌های آرد، سبوس گندم را از آن جدا کرده و برای مصرف دام به صورت قیمت آزاد می‌فروشند و آردی را که برای پخت نان به نانوایی می‌دهند، در واقع آرد قنادی بوده و سبوس آن گرفته شده است.
۳۰ درصد نان دورریز می‌شود
رئیس دبیرخانه کارگروه سلامت و امنیت غذایی استان همدان با بیان اینکه بر اساس آمار، ۳۰ درصد نان دورریز می‌شود، مطرح کرد: تولید بی‌کیفیت نان علت دوریز این میزان از نان پخت شده توسط نانوایی‌ها به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: با توجه به مزایای بالای نان سبوس‌دار و کامل، مجدد کارگروه سلامت با همکاری اداراتی چون سازمان جهادکشاورزی، اداره‌کل غله، اداره‌کل استاندارد، اداره‌کل صمت، صنف خبازان و اتحادیه نانوایان تلاش دارد پخت نان کامل در سطح نانوایی‌ها آغاز شود ضمن اینکه این برنامه به صورت کشوری در حال اجرا بوده و هم‌اکنون در چند استان طرح فوق شروع شده است.
معصومی با بیان اینکه در حال حاضر سبوس‌گیری آرد بین ۱۰ تا ۲۰ درصد است، گفت: قرار است در نان کامل سبوس‌گیری آرد توسط کارخانه‌های آرد دو تا شش درصد انجام شود و تغییراتی در کارخانه‌ها در رابطه با سبوس‌گیری آرد صورت بگیرد.
معصومی: استان همدان دارای ۹ کارخانه آرد بوده که کارخانه آرد تویسرکان به عنوان نخستین کارخانه آرد استان موفق به دریافت مجوز تولید آرد سبوس‌دار شده است
وی در ادامه تصریح کرد: استان همدان دارای ۹ کارخانه آرد بوده که کارخانه آرد تویسرکان به عنوان نخستین کارخانه آرد استان موفق به دریافت مجوز تولید آرد سبوس‌دار شده است و از امسال تولید آرد سبوس‌دار خود را شروع می‌کند. این کارخانه تنها می‌تواند دو تا شش درصد سبوس آرد را جدا کند و باید ۹۷ تا ۹۸ درصد سبوس آرد برای تولید نان کامل باقی بماند.
رئیس دبیرخانه کارگروه سلامت و امنیت غذایی استان همدان بیان کرد: در تولید نان کامل، نان تولیدی برای نان‌های سنتی چهارگانه لواش، تافتون، بربری و سنگک باید آرد سبوس‌دار باشد که این امر در کارخانه‌های آرد به مرور اتفاق خواهد افتاد.
وی با اشاره به اینکه در سطح استان همدان یک واحد آسیاب قدیمی در روستای زرقان فامنین دارای تولید آردی است که صددرصد سبوس دارد و سبوس‌گیری آن صفر است، اضافه کرد: یک واحد نانوایی نیز در شهر فامنین از آرد این آسیاب قدیمی تولید نان کامل دارد.
معصومی در ادامه اظهار کرد: باید در رابطه با پخت نان کامل، زمان خواب گندم و آرد و خمیر، نحوه تهیه و عمل‌آوری خمیر، درجه حرارت مناسب برای نان کامل، افزودنی‌های مجاز برای نان و نیز آشنایی با گندم و آرد مناسب به نانوایان و خبازان آموزش‌های لازم داده شود که این امر قرار است توسط مراکز آموزش فنی‌وحرفه‌ای صورت گیرد.
باید اتاق خمیر و انبار آرد از محل پخت نان جدا باشد
وی اعلام کرد: برای پخت نان کامل نانوایی‌ها باید تغییراتی از لحاظ فضای فیزیکی و تجهیزات داشته باشند و اتاق خمیر و انبار آرد از محل پخت نان جدا باشد ضمن اینکه عمل‌آوری خمیر نان کامل سه ساعت طول می‌کشد و نانوایان برای این امر باید تعداد نفرات خود در نانوایی افزایش دهند.
معصومی یادآور شد: کیفیت سموم و کود مصرفی در تولید گندم، تولید بذر مناسب و تغییر الگوی کشت و نیز نحوه و کیفیت پخت نان و مهارت نانوا در پخت نان، خواب آرد و گندم، خواب خمیر و استفاده از نان سبوس‌دار از جمله مواردی است که در کیفیت نان و سلامت آن در تغذیه مؤثر است.
وی تصریح کرد: با توجه به اینکه گندم آبی دارای گلوتن بیشتری به نسبت گندم دیم است، نانوایان باید گندم دیم را با گندم آبی مخلوط کنند چراکه گندم دیم صرفاً برای گندم آرد به تنهایی مفید نخواهد بود.
معصومی: با توجه به اینکه گندم آبی دارای گلوتن بیشتری به نسبت گندم دیم است، نانوایان باید گندم دیم را با گندم آبی مخلوط کنند
معصومی با اشاره به برخی اقدامات انجام شده در رابطه با کیفیت نان نانوایی‌ها گفت: اضافه شدن آهن، استاندارد تعریف شده برای استفاده از نمک در نان و حذف مواد غیرمجاز چون بلانکیت و جوش‌شیرین از جمله اقدامات انجام شده در سطح نانوایی‌های استان بوده است.
به گزارش ایسنا، امروزه بسیاری از افراد جامعه متقاضی نان‌های سلامت‌محور و نان‌هایی هستند که با آرد کامل تولید شده باشد اما هنوز بخشی از جامعه شناختی از نان کامل ندارند و در این ارتباط فرهنگ‌سازی برای استفاده از نان کامل با راهکارهای مختلف از جمله از طریق رسانه‌ها ضروری است.
انتهای پیام
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است